وقتی نظام سلامت دچار «پیری سازمانی» می شود ! (قسمت دوم)

با توجه به شرایط و خصوصیاتی که در قسمت قبلی برشمردیم، به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که در یک سازمان بهداشتی ـ درمانی با چنین خصوصیاتی و چنین الگویی از روابط، وقتی شرایط تازه‎ای به وجود می‌آید و یا مأموریت ویژه‌‎ای بر سازمان محول می‌‎شود که متفاوت با شرایط و مأموریت‎های مرسوم قبلی است، کسانی که به مدیریت و فرماندهی در شرایط قبلی عادت کرده بودند، هرگز به موقع متوجه نمی‌شوند که در چنین شرایط تازه‎‌ای دیگر نمی‌‎شود به عادت اطاعت کارکنان متکی بود زیرا در چنین موقعیت‌هایی است که دو خط اقتدار موازی و یا به عبارتی دو منطق مجزا از هم که به فضای بیمارستان‌ها حاکم هستند خود را عیان می‌سازند و به تقابل با یکدیگر برمی‌خیزند. تحقیقات جامعه‌ شناسی و مدیریتی از سال‌‎ها قبل وجود این دو منطق حاکم و تقابل همیشگی این دو را نشان داده‌اند.
یکی خط اقتدار سیستم مدیریتی است که به دست پرسنل اداری و اجرایی بیمارستان و سازمان‎های ناظر اعمال می‌شود و سعی در رفع مشکل ارتباطی پزشک و بیمار دارد. اما از دیدگاه خودش و دیگری خط اقتداری است ناشی از همان کاریزمای سنتی شخصیت پزشکان در بیمارستان‌ها که خواه درست خواه غلط سعی در بهره‌ گیری از منطق علمی و فنی خود برای چیرگی بر شرایط ارتباطی دارد. علاوه بر این به همه این تقابل ها و تعارض ها، بوروکراسی و کاغذبازی های حجیم اداری را نیز باید اضافه نمود که به واقع در چنین شرایط بحرانی، به دلیل عدم تمکین کارکنان بر حجم آن نیز افزوده می شود، به گونه ای که پیگیری آنها تبدیل به کلافی پیچیده و سردرگم می شود. اصولاً در هر سازمانی که کارکنانش مجبور باشند، دست کم به ظاهر فلان روش جاری ناکارآمد یا فلان برنامه راهبردی دیکته شده را بپذیرند، بر اساس قوانین ازلی و ابدی جامعه شناسی به تدریج، بهترین افراد و مجرب‎ترین کارکنان، به ناچار یا نادان‎هایی مطیع می شوند و یا افرادی ناراضی و اخلال‎گر…. و پس از مدتی سطح فهم و فکر پایین خواهد آمد و دیری نخواهد گذشت که این وضع جلوی پیشرفت فنی و ترقی سازمان را خواهد گرفت.
ناگفته پیداست ،این نوشتار تنها مروری است بر آسیب‌شناسی سازمان‌های بهداشتی ـ درمانی با تأکید بر چال‎ش‌های شایع در سیستم مدیریتی خدمات بهداشتی ـ درمانی نیروهای مسلح. بالطبع بررسی راهکارهای گریز از این آسیب‌ها، خود مجالی فراخ و بحثی دیگر می‌طلبد که در وسعت این نوشتار نمی‌‎گنجد. در پایان، بار دیگر و از باب تأکید بر محور کلیدی و آغازین این بحث، قطع ه‎ای از یک مطلب ، برگرفته از آخرین اثر «استفان کاوی» به نام «عادت هشتم» ذکر می‌گردد:
«من معاشر و ملازم دائمی شما هستم.  بزرگترین یاور یا سنگین ترین بار بر دوش شما هستم. شما را به جلو می‌رانم یا اسباب سقوط و شکست شما را فراهم می‎کنم. نیمی از کاری را که می‌کنید می‌توانید به من محول سازید. من می‎توانم این کارها را به سرعت انجام بدهم. من به سادگی مدیریت می‎شوم، کافی است با من محکم باشید. به من نشان بدهید که می‎خواهید کار چگونه انجام شود، بعد از چند لحظه آن را خودبه‌ ‎خود انجام می‌دهم. من ماشین نیستم اما به دقت ماشین کار می‌کنم و از این گذشته، هوش و فراست انسان را هم دارم. مرا تصاحب کنید، آموزش دهید و با من محکم و مقتدرانه برخورد کنید تا دنیا را به پای شما بریزم و کافیست مرا زیاد جدی نگیرید تا شما را نیست و نابود کنم. من کیستم؟!… من عادت هستم»

.

.

والسلام