ضربه به دندان : اقدامات فوری و نکات مهم
آسیب‌های دندانی ناشی از ضربه، به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند : ضربه به دندان های دائمی و ضربه به دندان های شیری.
ضربه به دندان دائمی
صدمه دیدن دندان دائمی یا ضربه خوردن آن یکی از آسیب های شایع در کودکان و بزرگسالان است. این صدمه در کودکان به علت زمین خوردن بیشتر دیده می شود و در بزرگسالان هم ممکن است به علت وقوع تصادف یا دعوا و … نیز رخ دهد. آگاهی از اقدامات فوری برای مراقبت از دندان اسیب دیده لازم و ضروری است. این اقدامات می تواند به حفظ دندان و جلوگیری از آسیب دائمی آن کمک کند.
انواع صدمات ناشی از ضربه
- آسیب های شکستگی دندان
- آسیب های بافت نرم
- آسیب های ریشه دندان
- جابجایی دندان
- درآمدن کامل دندان
- آسیب به استخوان های اطراف دندان
- تغییر رنگ دندان
آسیب های شکستگی دندان
ترک خوردگی مینای دندان :
مشاهده ترک سطحی روی مینای دندان.
شکستگی مینای دندان :
مشاهده شکستگی جزئی در لایه های خارجی دندان ها یا لبه دندان.
شکستگی تاج بدون آسیب به عصب :
این نوع شکستگی شدیدتر است و به غیر از مینای دندان بخشی از عاج دندان را هم درگیر می کند.
شکستگی تاج و ریشه بدون آسیب به عصب :
بخشی از تاج (قسمت قابل مشاهده دندان) و ریشه (قسمت زیر لثه) دندان دچار ترک یا شکستگی شده، اما پالپ دندان (بافت حاوی عصب و عروق خونی) سالم باقی مانده است.
شکستگی تاج همراه با آسیب به عصب :
شکستگی عمیق که عصب ( پالپ ) دندان دیده می شود و باید به صورت تخصصی درمان ریشه شود.
شکستگی ریشه دندان :
زمانی رخ می دهد که ترک یا شکستگی در بخش ریشه دندان که داخل استخوان فک قرار دارد ، ایجاد شود. این نوع آسیب معمولا در اثر ضربه شدید رخ می دهد.
آسیب های بافت نرم
این نوع صدمات معمولا ناشی از ضربه به لثه ، زبان ، گونه یا لب ها ایجاد می شود. مثل پارگی عمیق در لثه یا بافت نرم، کبودی و خونریزی یا کوفتگی در ناحیه ی اطراف دندان و ساییدگی در سطح بافت نرم است.
آسیب های ریشه دندان
این آسیب ها در زیر خط لثه رخ می دهد و بدون معاینه رادیوگرافی قابل مشاهده نیست.
-
ترک خوردگی ریشه :
ایجاد ترک در امتداد طول ریشه در دهان که تشخیص آن با رادیوگرافی نیز سخت است. -
شکستگی ریشه :
شکستگی در هر قسمت از ریشه که می تواند به صورت عمودی یا افقی باشد.
جابجایی دندان
در این وضعیت دندان بدون اینکه به طور کامل از حفره خارج شود ، جابه جا می شود.
لق شدن دندان :
دندان در حفره دندانی باقی می ماند ولی کمی لق شده و درد می کند.
جابجایی جانبی :
دندان در جهت جلو یا عقب جابجا می شود و ممکن است فرم قرارگیری دندان غیرطبیعی باشد، در این حالت ریشه هم درگیر می شود و ممکن است شکستگی جزئی در استخوان حفره دندانی هم رخ دهد.
جابه جایی عمودی :
این نوع جابجایی در دو حالت رخ میدهد:
فرورفتن دندان :
دندان به داخل حفره دندانی فرو می رود. و استخوان فک فشرده می شود و دندان کوتاه تر از دندان های کناری به نظر می رسد.
بیرون آمدن جزئی دندان :
دندان به سمت بیرون جابجا شده ولی همچنان ریشه دندان داخل حفره دندان قرار دارد و دندان بلندتر از دندان های اطراف است.
درآمدن کامل دندان
در این حالت دندان کامل از حفره دندانی خارج می شود. این وضعیت یک وضعیت اورژانسی است و باید سریعا اقدامات فوری صورت گیرد.
تغییر رنگ دندان
در این حالت دندان با فاصله زمانی زیاد پس از ضربه دچار تغییر رنگ می‌شود. دندان همچنان در حفره های دندانی باقی مانده اما رباط های اطراف ریشه آسیب دیده است و یا به علت خونریزی داخلی در بافت عصب یا هم مرگ عصب باشد این آسیب می تواند به مرور زمان رنگ اولیه و طبیعی دندان را از بین ببرد و منجر به تغییر رنگ دندان به رنگ های خاکستری ، زرد یا قهوه ایی شود.
انواع مدل ضربه به دندان ( جهت وارد شدن ضربه و آسیب )
ضربه به دندان می تواند از جهت های مختلفی وارد شود و نوع آسیب ، شدت و روش درمانی متفاوتی داشته باشد. براساس جهت و نحوه وارد شدن ضربه به دندان ها ، این نوع آسیب ها به چهار دسته تقسیم می شوند.
ضربه از مقابل یا افقی ( frontal Impact)
ضربه ایی است که از روبرو به دندان ها وارد شود. این نوع آسیب ها معمولا در زمین خوردن یا تصادف های شدید یا فعالیت های ورزشی اتفاق می افتد. به عنوان مثال کودکی رو فرض کنید که هنگام دویدن زمین می خورد و صورت او به زمین برخورد می کند. این نوع ضربه ، ضربه از مقابل گفته می شود. که ممکن است باعث آسیب شکستگی تاج دندان ، شکستگی ریشه دندان ، لق شدن یا جابه جایی دندان و یا خارج شدن کامل دندان شود.
ضربه عمودی (Vertical Impact)
ضربه ایی است که به صورت عمودی از زیر چانه وارد می شود معمولا همراه با شکستگی کندیل یا همان مفصل فکی است. و یا ممکن است باعث دررفتگی یا التهاب مفصل و یا فشردگی دیسک مفصلی شود. به طور مثال فردی در سرویس بهداشتی لیز خورده و چانه او به لبه روشویی برخورد کند. در این حالت ، ضربه به صورت عمودی و از زیر چانه وارد شده و فک و دندان های پایینی به دندان ها و فک بالا فشار وارد می کند و ممکن است منجر به فرو رفتن دندان های فک بالا در لثه و یا شکستگی یا ترک خوردگی دندان ها شود.
ضربه جانبی (Lateral Impact)
ضربه ایی است که از طرفین به دندان ها وارد می شود. به طور مثال در یک مسابقه ، آرنج یک بازیکن به صورت بازیکن دیگر برخورد کرده و دندان های جلویی او به یک سمت متمایل می شوند. این نوع ضربه معمولا باعث جابه جایی دندان به طرفین یا شکستگی بخش های کناری ریشه یا استخوان اطراف می شود.
ضربه ترکیبی (Combined Impact)
ضربه ایی است که ممکن است هم زمان از چند جهت وارد شود. به طور مثال هنگام تصادف رانندگی ، سر فرد به داشبورد برخورد می کند و معمولا باعث ترک خوردگی های پیچیده یا شکستگی های گسترده در تاج و ریشه یا آسیب بافت های نرم اطراف دندان می شود.
اقدامات لازم پس از ضربه به دندان و بیرون افتادن کامل دندان
اگر دندان شما پس از ضربه به طور کامل از حفره خود خارج شود ، برای افزایش شانس حفظ دندان باید سریعا یک سری مراحل مهم را طی کنید و در نهایت به پزشک مراجعه کنید. این مراحل عبارت است از :
- آرامش خود را حفظ کنید.
- دندان را پیدا کرده و به یاد داشته باشید دندان را از قسمت تاج ( بخش سفید دندان) گرفته تا به ریشه های آن صدمه نزنید.
- اگر دندان کثیف شده است ، آن را به آرامی با آب تمیز بشویید و از صابون یا هر مواد ضدعفونی کننده دیگر و حوله و پارچه استفاده نکنید و دندان را باید کمتر از 10 ثانیه شسته زیرا با شستن طولانی مدت دندان به ریشه های آن آسیب خواهید زد.
- دندان را در شیر یا در داخل دهان خود ( داخل گونه یا زیر زبان ) نگهدارید.این دو محیط باعث حفظ سلول های اطراف ریشه می شود.اگر نتوانستید از این دو مورد بالا استفاده کنید. دندان را داخل یک دستمال تمیز و مرطوب نگهدارید. اما بهتر است حتما در شیر یا بزاق دهان خود نگهداری کنید.
- با فشردن گاز استریل یا پارچه تمیز ، در محل خروج دندان خونریزی را کنترل کنید.
- فورا به دندانپزشک یا بیمارستان مراجعه کنید. هرچه سریعتر مراجعه کنید احتمال موفقیت در حفظ و بازگرداندن دندان بیشتر می شود. و بهترین زمان بازگشت دندان به حفره دندانی کمتر از 30 دقیقه پس از افتادن دندان است.
- درمان های احتمالی که توسط پزشک انجام می شود شامل : جایگذاری مجدد دندان و بستن آتل دندان برای تثبیت جایگاه دندان و در صورت نیاز برای جلوگیری از عفونت ، عصب کشی انجام می شود.
مراقبت های پس از درمان دندان ضربه خورده چیست ؟
پس از انجام اقدامات اولیه توسط دندانپزشک ، محدودیت هایی وجود دارد که باید آن ها را رعایت کنید :
- از خوردن غذاهای سفت بپرهیزید.
- بهداشت دهان و دندان را با دقت رعایت کنید و از مسواک نرم استفاده کنید.
- داروها را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- جلسات معاینه دوره ایی را جدی بگیرید.
ضربه به دندان شیری
ضربه به دندان شیری ( دندان های اولیه ) یکی از شایع ترین آسیب ها در کودکان است. این نوع آسیب معمولا به دلیل فعالیت های پرتحرک کودکان است و در اثر زمین خوردن هنگام دویدن یا برخورد سر با سطوح سخت یا افتادن از دوچرخه ، صندلی یا پله رخ می دهد. در ادامه به انواع صدمات ناشی از ضربه و اقدامات لازم پس از حادثه میپردازیم.
انواع صدمات به دندان شیری
تمام انواع صدمات به دندان های شیری مشابه انواع صدمات پس از ضربه به دندان های دائمی است و در بالا به تمامی نکات اشاره شده است. مثل احتمال فرو رفتن دندان ، انواع شکستگی دندان ، افتادن کامل دندان، لق شدن دندان و جابجایی دندان.
مراقبت های فوری پس از ضربه دندان شیری
- حفظ آرامش و آرام کردن کودک
- با استفاده از گاز استریل یا پارچه تمیز ، خونریزی را کنترل کنید و کودک را تشویق کنید که گاز را دندان های خود به مدت 5 الی 10 دقیقه فشار دهد.
- دندان آسیب دیده را بررسی کنید تا مشخص شود دندان شکسته و یا ترک خورده ،دندان لق شده، دندان کامل افتاده است و یا جابجایی دندان ( به عقب ، جلو یا داخل لثه) را بررسی کنید.
- برای جلوگیری از عفونت ، دهان کودک را با آب نمک رقیق یا آب ولرم بشورید و به محل آسیب دیده فشار نیارید.
- از کمپرس سرد برای کاهش تورم استفاده کنید.
- به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان آسیب دیده را بررسی کند و در صورت نیاز مسکن مناسب کودک تجویز کند.
نکته مهم : اگر دندان شیری از حفره دندانی خارج شده است نباید مجددا آن را داخل حفره قرار دهید چون ممکن است به جوانه دندان دائمی کودک آسیب بزنید.
عوارض احتمالی ضربه به دندان شیری چیست ؟
تغییر رنگ دندان :
ممکن است دندان پس از ضربه به رنگ های خاکستری ، زرد یا قهوه ایی تغییر رنگ دهد.آبسه دندانی :
درصورت آسیب به عصب دندان ، ممکن است در لثه در نزدیکی دندان آسیب دیده آبسه ظاهر شود.آسیب به جوانه دندان دائمی :
مهمترین نگرانی پس از ضربه به دندان شیری ، آسیب به جوانه دندان های دائمی است که در زیر دندان های شیری کودک در حال رشد هستند و این آسیب می تواند باعث تغییر رنگ دندان دائمی ، تغییر شکل دندان دائمی و یا تاخیر در رویش دندان دائمی یا رویش نادرست دندان شود.از دست دادن زود هنگام دندان شیری :
از دست دادن دندان شیری زودتر از موعد می تواند باعث بهم ریختگی دندان های دائمی و نیاز به ارتودنسی در آینده شود.ایجاد کیست یا عفونت مزمن :
در برخی موارد اگر ضربه شدید باشد، می تواند منجر به ایجاد کیست در استخوان فک یا عفونت های مزمن در محل آسیب دیده شود.
مقالات مشابه
در صورت علاقه مندی به مطالعه بیشتر درباره ” ضربه و آسیب به دندان ” و موارد مرتبط می‌توانید از مقالات معتبر زیر استفاده کنید :
