آیا زبان جغرافیایی خطرناک است ؟ + راه های کنترل
زبان جغرافیایی که در متون پزشکی با عنوان علمی «گلاسیت مهاجر خوش‌خیم» (Benign Migratory Glossitis) شناخته می‌شود. به این دلیل این نام را گرفته است چون سطح زبان در این حالت غالباً شبیه نقشه‌های هوایی از پدیده‌های جغرافیایی به نظر می‌رسد. به طور کلی یک وضعیت خوش خیم و شایع زبان است که معمولا نگران کننده نیست. اما گاهی ممکن است در بعضی از افراد با سوزش و درد همراه باشد که بهتر است به پزشک مراجعه شود.
علائم زبان جغرافیایی
اصلی ترین علائم آن همان تغییر ظاهر زبان است. به طوری که روی سطح زبان لکه های به شکل نقشه دیده می‌شود. اغلب بدون درد است اما در بعضی افراد ممکن است با احساس سوزش یا تحریک در زمان خوردن غذاهای تند شور یا اسیدی همراه باشد. همچنین لکه ها ممکن است به مرور زمان تغییر اندازه و شکل دهند یا حتی به صورت موقتی ناپدید و مجددا ظاهر شوند.
علت ایجاد زبان جغرافیایی
هنوز علت دقیقی برای این بیماری مشخص نشده است ولی عوامل ژنتیکی، استرس و تغییرات هورمونی، آلرژی یا واکنش به بعضی از غذاهای تند و شور و اسیدی، ارتباط با بعضی بیماری های دیگر مثل پسوریازیس، کمبود ویتامین B را می توان در بروز آن دخیل دانست.
زخم زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی زخم به معنای واقعی ایجاد نمی کند بلکه فقط نواحی قرمز و صافی روی زبان دیده می شوند که به دلیل تحلیل سطحی پاپیلاهای زبان (جوانه های چشایی) هستند هرچند که ممکن است شبیه به زخم به نظر برسند. اگر زخم ها روی زبان ثابت هستند و مکان آنها تغییر نمی کند، بیشتر از ده روز طول کشیده‌اند و با تب تورم یا بوی بد دهان همراه هستند بهتر است به دندانپزشک یا متخصص دهان مراجعه شود.
زبان جغرافیایی نوزاد و کودک
در نوزادان و کودکان نیز زبان جغرافیایی همانند بزرگسالان با مشخصات یکسانی ظاهر می شود. علل ایجاد و مراقبت نیز همانند انچه پیشتر گفته شد است. اگر زخم ها خوب نمی شوند و یا روز به روز بزرگ تر می شوند، وجود علائمی مثل تب، بی قراری ،کاهش اشتها یا آب دهان زیاد و همچنبن ضایعاتی که به شکل غیرمعمول یا همراه با بوی بد دهان باشند؛ باید توسط پزشک اطفال یا دندانپزشک کودکان مورد بررسی و معالجه شود.
زبان جغرافیایی مادرزادی
فردی که از نوزادی یا اوایل کودکی دچار این بیماری باشد اصطلاحا به آن زبان جغرافیایی مادرزادی می گویند ولی این حالت مادرزادی اتفاقی نادر محسوب می‌شود. اکثر بچه ها در سنین دو تا شش سالگی به طور طبیعی ممکن است برای اولین بار دچار این بیماری شوند اما در بعضی موارد از بدو تولد یا هفته های اول زندگی هم دیده شده که مبتلا شده‌اند. همانطور که در بالا گفته شد علائم و علت‌های این بیماری در نوزادان یا کودکان نیز همانند بزرگسالان است که معمولا بی خطر است و نیاز به درمان خاصی ندارد و بیشتر جنبه ژنتیکی دارد.
زبان جغرافیایی و ایدز
زبان جغرافیایی در افراد سالم شایع تر است و بیماری خوش خیمی محسوب شده، خود به خود ظاهر می شود و از بین می رود و دلیلی بر HIV یا بیماری خاصی نیست اما در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند مثل بیماران مبتلا به HIV یا کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند ممکن است که ضایعات زبان یا دهان بیشتری دیده شود ولی معمولا با زبان جغرافیایی فرق داشته و ارتباطی به یکدیگر ندارند. به طور کلی اگر کسی به جز زبان جغرافیایی علائم مشکوک دیگری مثل تب، کاهش وزن بی دلیل ، زخم های دهانی مقاوم یا مشکلات مکرر عفونی داشته باشد باید به موقع بررسی شود. توجه به این نکته ضروری است که این بیماری به تنهایی نمی تواند دلیلی برای نگرانی از ابتلا به HIV باشد.
زبان جغرافیایی و پسوریازیس
در برخی افراد خصوصا افرادی که پسوریازیس پوستی دارند عارضه زبان جغرافیایی نیز دیده شده است. این موضوع سبب شده است که محققان به این نتایج برسند که ممکن است یک زمینه التهابی یا ژنتیکی مشترک بین این دو بیماری وجود داشته باشد. هر دو دارای یک ریشه التهابی هستند به عبارتی هر دو جزو بیماری های التهابی مزمن قرار می گیرند و عملکرد سلول های اپیتلیال و سیستم ایمنی دچار اختلال جزئی می شود. همچنین زمینه ژنتیکی مشترکی دارند به صورتی که بعضی ژن هایی که در پسوریازیس نقش دارند ممکن است در زبان جغرافیایی نیز فعال باشند.
باید توجه داشت که زبان جغرافیایی همیشه نشونه پسوریازیس نیست ولی اگر کسی مبتلا به پسوریازیس پوستی باشد و روی زبانش این ضایعات دیده شود احتمالا ضایعات بخشی از تظاهر بیماری هستند به طور کلی اگر فقط زبان جغرافیایی ظاهر شده است و پوست بدون مشکل است جای نگرانی نیست ولی اگر ضایعات پوستی مثل لکه های قرمز پوسته دار روی آرنج زانو پوست سر یا بدن وجود دارد مراجعه به دکتر الزامی میباشد.
درمان زبان جغرافیایی
اصولا به درمان خاصی نیاز ندارد زیرا عارضه ای خوش خیم است و خود به خود برطرف شده و دردی به همراه ندارد. اما اگر فردی به این عارضه مبتلاست بهتر است که به نوشیدنی ها یا مواد خاصی مثل تنباکو، خمیر دندان و هر آنچه که ضایعات را تحریک می کند توجه کرده و از مصرف آنها اجتناب کند. در صورت وجود درد شدید و مداوم، مصرف دارو می تواند به بهبود آن کمک کند.داروهایی که اصولا برای درمان این بیماری استفاده می شوند عبارتند از: ضد التهاب ها، کورتیکواستروئیدها که مستقیما بر روی زبان زده می شوند، مسکن های بدون نسخه و مکمل های روی.
درمان های خانگی
درمان خانگی خاصی برای این بیماری وجود ندارد اما موارد زیر میتواند به بهبود علائم آن کمک کند.
- اجتناب از مصرف غذاهای تند، اسیدی، شور یا آلرژی زا
- استفاده از دهان شویه های ملایم
- تغذیه سالم و مصرف غذاهای مغذی و غنی از ویتامین
- کاهش استرس و اضطراب
عوارض زبان جغرافیایی
از آنجایی که یک بیماری خوش خیم و غیر واگیردار است، عوارض خطرناک و بلند مدتی را به دنبال ندارد اما گاهی می تواند منجر به بروز مشکلات جزئی و موقتی شود. عوارض و پیامدهای احتمالی آن می تواند :
- احساس سوزش یا درد خفیف : به هنگام خوردن غذاهای تند ترش اسیدی یا شور ایجاد شود. بعضی از افراد هم پس از نوشیدن نوشیدنی های داغ یا الکلی احساس سوزش و درد خفیف را داشته باشند.
- ظاهر غیرطبیعی زبان : همانطور که گفته شد تغییر شکل سطح زبان ممکن است از نظر روانی برای فرد آزاردهنده باشد.
- استرس و اضطراب : همچنین از آنجایی که ممکن است با مشکلات جدی تری مثل عفونت، زخم یا حتی سرطان زبان اشتباه گرفته شود ممکن است باعث افزایش اضطراب و نگرانی های بی مورد در افراد شود.
رژیم غذایی زبان جغرافیایی
در این بیماری رژیم غذایی نقش مهمی در کاهش تحریک و سوزش زبان دارد. هرچند که درمان کننده محسوب نمی شود اما می تواند علائم را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهبود ببخشد.
نکات رژیم غذایی :
- مصرف میوه های ملایم (مثل موز ، سیب پخته)
- سبزیجات پخته شده (مثل هویج بخارپز ، کدو ، سیب زمینی)
- پروتئین های ملایم (مثل تخم مرغ ، مرغ ، ماهی بخارپز)
- لبنیات ملایم (میزان چربی و اسیدی بودن کمتری دارند مانند ماست و شیر ساده)
- نخوردن غذاهای اسیدی ، تند و شور
- حذف نوشیدنی های تحریک کننده و شیرینی های صنعتی
چه افرادی که در معرض خطر ابتلا به زبان جغرافیایی قرار دارند ؟
کسانی که جزو طبقه بندی که در زیر آورده شده است هستند، بیشترین احتمال مبتلا شدن به این بیماری را دارند :
- افراد با سابقه ژنتیکی
- کودکان و نوجوانان
- افراد در معرض استرس و اضطراب
- افراد با مصرف زیاد غذاهای محرک همانند غذاهای تند، ترش، اسیدی یا شور
تفاوت زبان جغرافیایی و کاندیدیازیس
زبان جغرافیایی یک بیماری غیرعفونی است در حالیکه کاندیدیازیس یک بیماری قارچی محسوب می‌شود که منجر به ایجاد لکه‌های ضخیم و پنیر مانند می‌شود. علائم آن شامل سوزش، درد، بوی بد دهان است و گاهی تب و بی اشتهایی در نوزادان را سبب می‌شود. برخلاف زبان جغرافیایی که مکان لکه‌ها تغییر می‌کنند در کاندیدیازیس لکه‌ها ثابت و چسبیده هستند. همچنین همانطور که گفته شد این بیماری درمان خاصی ندارد ولی در درمان کاندیدیازیس از داروهای ضد قارچ مثل قطره نیستاتین و یا فلوکونازول خوراکی استفاده می‌شود.
زبان جغرافیایی در بارداری چگونه درمان کنم و آیا برای جنین خطرناک است ؟
از انجایی که این عارضه مسری و قابل انتقال به سایرین نیست از مادر به جنین منتقل نمی‌شود و برای جنین خطرناک محسوب نمی‌شود. برای درمان آن در دوران بارداری بهتر است :
- از غذاهای محرک پرهیز شود.
- مکمل و ویتامین‌ها مصرف و کمبود ویتامینی جبران شود.
- در صورت سوزش زیاد، با مشورت پزشک دندانپزشک و پزشک زنان می‌توان از ژل موضعی بی خطر در بارداری استفاده کرد.
تفاوت زبان جغرافیایی و اریتم مهاجر
درواقع یک بیماری با دو نام مختلف هستند که زبان جغرافیایی به علت ظاهر نقشه مانند زبان به صورت رایج‌تر استفاده می‌شود. اریتم مهاجر توصیف دقیق تری از ویژگی‌های این عارضه ارائه می‌دهد. در کل زبان جغرافیایی شکل خاصی از اریتم مهاجر است که به زبان محدود شده و اگر ضایعات قرمز و متحرک در سایر نقاط دهان ظاهر شوند بهتر است از واژه‌ی اریتم مهاجر دهانی استفاده شود.
میزان شیوع زبان جغرافیایی
ریسک بروز این بیماری بین افراد متوسط تا بالا در نظر گرفته می‌شود ولی از آنجاییکه بدون علائم و بی خطر است، بسیاری از افراد متوجه این بیماری نمی‌شوند. حدودا بین یک تا سه درصد جمعیت عمومی به این عارضه مبتلا می‌شوند که در افرادی با سابقه خانوادگی شیوع بیشتری دارد. همچنین دیده شده که شیوع ان در زنان بیشتر از مردان است.
ارتباط جوانه چشایی و زبان جغرافیایی
جوانه‌های چشایی ساختار‌های کوچک برامده و تخصصی روی سطح زبان که بر روی پاپیلای زبانی قرار گرفته و وظیفه تشخیص مزه را بر عهده دارند. در این بیماری برخی از این پاپیلا‌ها و جوانه‌های چشایی دچار تحلیل و التهاب موقت می‌شوند که ناحیه درگیر صاف و قرمز دیده می‌شود.
جمع‌بندی درباره زبان جغرافیایی
- زبان جغرافیایی لکه‌های قرمز متغیر روی زبان است و معمولا بی‌خطر و بدون درد میباشد.
- از خوردن غذاهای تند، اسیدی یا شور پرهیز کنید.
- بهداشت دهان را با استفاده از دهان‌شویه ملایم و مسواک نرم رعایت کنید.
- استرس را با روش‌های آرام‌سازی مدیریت کنید.
- در صورت درد شدید یا ماندگاری بیش از دو هفته به دندانپزشک یا پزشک مراجعه کنید.
مقالات مشابه
در صورت علاقه مندی به مطالعه بیشتر درباره ” زبان جغرافیایی “ و موارد مرتبط می‌توانید از مقالات معتبر زیر استفاده کنید :
سوالات متداول زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی چیست ؟
عارضه خوش خیم و بی ضرر در سطح زبان است که باعث ایجاد لکه های قرمز و سفید با ظاهری شبیه نقشه جغرافیایی می‌شود.
آیا زبان جغرافیایی خطرناک است ؟
خیر این بیماری به علت اینکه سرطانی نمی شود، واگیردار نیست و نیاز به درمان خاصی ندارد خطرناک محسوب نمی شود اما در بعضی افراد ممکن است به علت سوزش یا حساسیتی که دارند باعث آزار شود، آزاردهنده محسوب شود.
برای زبان جغرافیایی به چه دکتری باید مراجعه کرد ؟
اولین گزینه دندانپزشک عمومی است . در صورت اینکه علائم غیرعادی بود متخصص بیماری های دهان بهترین گزینه برای مراجعه است و در صورت وجود همزمان مشکلات پوستی مثل پسوریازیس یا زخم‌های دهانی ، مراجعه به متخصص پوست پیشنهاد می‌شود.
آیا زبان جغرافیایی لثه را هم درگیر می کند ؟
زبان جغرافیایی فقط زبان را درگیر می‌کند. اگر ضایعات قرمز، سفید در لثه‌ها وجود داشته باشد احتمالا به بیماری دیگری مبتلا شده‌اید.
