سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده (MPDS) ؛ دومین علت شایع درد در فک و صورت
مقدمه :
در میان دردهای ناحیه دهان و صورت ، درد عضلات جونده ، بعد از درد دندان شایع‌ترین علت شکایت بیماران است. این اختلال شایع‌ترین شکل مجموعه اختلالات گیجگاهی-فکی میباشد و دارای دو جنبه فیزیولوژیکی و روانی میباشد. تخمین محافظه کارانه درصد ابتلای کل افراد جامعه انسانی به انواع اختلالات گیجگاهی و فکی حدود 40 تا 60 درصد است. همچنین این آمار در کودکان و نوجوانان از 10 تا 80 درصد گزارش شده است.
راه تشخیص سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده :
دقت نظر در علائم بالینی این بیماران عمده ترین راه تشخیص سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده میباشد. از سوی دیگر بسیاری از بیماران به خاطر سوابق خود ، کیفیت و الگوی این درد را با (درد دندان) اشتباه می‌گیرند و با شکایت از درد دندان به دندانپزشک مراجعه می‌کنند. در صورت عدم توجه کافی دندانپزشک به علائم بالینی و یا عدم اعتماد کامل بیمار به تشخیص دندانپزشک ، هزار توی پیچیده‌ای از طرح درمان‌های نابجا در مورد بیمار آغاز می‌شود. این امر نه تنها مشکل وی را مرتفع نمی‌سازد بلکه موجب اتلاف وقت و انرژی مفید یک پرسنل سازمانی و صرف هزینه‌های درمانی هنگفت و بی‌فایده از سوی بیمار و سازمان‌های بیمه‌گر می‌شود.
عده‌ای علت اصلی اختلالات گیجگاهی را مال اکلوژن و گروه دیگر استرس و اختلالات روانپزشکی را علت اصلی آن می دانند. امروزه دیگر اختلالات اکلوژنی را عامل اولیه و اصلی در بروز اختلالات گیجگاهی فکی ندانسته‌اند و از عده‌ای محققین آن را فقط یک عامل تشدیدکننده و ثانویه می‌دانند.
تظاهرات بالینی سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده (MPDS) :
اصولاً تظاهرات بالینی سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده (MPDS) را می‌توان در سه محور جمع‌بندی نمود.
1. درد
از نظر تشخیصی ، درد در سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده (MPDS) به شکل ناحیه‌ای و به صورت دردی مبهم و کسالت‌آور توصیف می‌شود که معمولاً یک‌طرفه اما گاهی هم بصورت درد دوطرفه صورت نیز بروز می‌کند. در برخی موارد هم به علت وجود پدیده (دردهای ارجاعی) بیماران دقیقاً از یک درد دندانی خاص و معین (مثلاً مولرهای سمت راست فک پایین) شکایت می‌کنند. مسیر اینگونه دردهای دندان مشخص میباشد. برای مثال درد ناشی از اسپاسم عضله تمپورال ، در ناحیه مولرهای فک بالا احساس می‌شود. اگر چه باز هم کیفیت درد از یک درد واقعی دندانی با منشاء پالپی (قابل افتراق است) تفاوت دارد.
2. محدودیت حرکات فکی
محدودیت حرکت یا انحراف فک حین باز و بستن دهان و صداهای فکی یا همان click مفصلی یکی دیگر از نشانه‌های اصلی اختلال عملکرد عضلات جونده می‌باشند که البته صداهای فکی همیشگی نیستند و معمولاً متناوب و دوره‌ای می‌باشند. منظور از محدودیت باز کردن دهان هم در خانم‌ها کمتر از 35 میلی‌متر و در آقایان کمتر از 40 میلی‌متر می باشد.
3. حساسیت در لمس
مهم‌ترین و شاخص‌ترین علامت تشخیصی سندرم اختلال عملکرد عضلات جونده ، حساسیت به لمس در یک یا چند تا از عضلات جونده میباشد. در میان عضلات جونده ، عضله ماستر و عضله تمپورال به خاطر موقعیت خود در سر و صورت لمس آسان‌تری دارند.
اما عضلات جونده‌ای مثل پتریگوئید داخلی و خارجی به علت قرار گرفتن در نواحی عمقی‌تر ، لمس سخت‌تری دارند. به همین سبب خیلی از اوقات برای سنجش حساسیت آن‌ها از (functional manipulation) استفاده می‌کنند که شامل انجام دادن چند مانور حرکتی توسط فکین به منظور انقباض مستقل و معین این عضلات تا در صورت درگیر بودن آن‌ها در اختلال منجر به بروز درد در بیمار شود.
درمان‌های اختلالات گیجگاهی فکی
به طور کلی درمان‌های اختلالات گیجگاهی فکی به 2 فاز تقسیم می‌شود :
فاز اول
شامل آموزش بیمار ، کاهش اضطراب ، تغیر رفتار ، دارو درمانی ، فیزیوتراپی و اسپلینت‌تراپی است.
طبق مطالعه صورت گرفته توسط Syrop انجام صحیح و اصولی فاز یک درمان می تواند با 75 تا 90 درصد موفقیت همراه باشد .
فاز دوم
شامل اصلاحات اکلوژنی ، بازسازی دندان‌ها ، درمان‌های ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک است.
نتیجه‌گیری
در پایان باز باید بر این نکته تاکید کرد که تشخیص این عارضه توسط دندانپزشک و افتراق آن از سایر علل دردهای ناحیه فک و صورت اهمیتی به مراتب بیشتر از درمان آن دارد. زیرا آگاهی‌بخشی به بیمار و تشریح دقیق علت درد برای او گاهی از هر مداخله‌درمانی دیگری موثر تر است.
