زخم های دهان : شناخت انواع و علائم آن‌ها
زخم دهان به هر نوع جراحت به بافت های دهان گفته می‌شود که در بیشتر اوقات نشان دهنده وجود یکی از بیماری های دهان میباشد. این زخم ها که شایع نیز هستند ممکن است به دلایل مختلفی از جلمه گاز گرفتن ، عفونت ویروسی یا باکتریایی، واکنش های آلرژیک یا کمبود ویتامین و … ایجاد شوند.
معمولا زخم های دهانی با درد و ناراحتی همراه هستند و شکل های مختلفی دارند. زخم های دهانی حاد در کمتر از 3 هفته بهبود می یابند ولی زخم های دهانی مزمن بیش از این مدت ادامه دارند و در صورت عدم بهبود و تشدید آن بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
در ادامه به علت ها ، علائم و روش های درمان آن می پردازیم و سعی می کنیم به شما برای بهبود آن کمک کنیم.
انواع زخم دهان و علت آن
- زخم های عفونی
- زخم های باکتریایی
- زخم های ویروسی
- زخم های عفونت قارچی
- زخم های دهان ناشی از بیماری های خودایمنی و بیماری های آلرژیک
- زخم های ضربه‌ای یا تروماتیک
- زخم های سرطانی یا پیش سرطانی
- زخم های ناشی از شیمی درمانی ، پرتودرمانی یا مصرف دارو
این دسته بندی ارائه شده می تواند هم در بزرگسالان و هم در کودکان رخ دهد که در هر بخش گروه سنی توضیح داده شده است.
زخم‌های عفونی دهان
این دسته ناشی از عفونت‌هایی است که می‌تواند به صورت باکتریایی یا ویروسی یا قارچی بروز کند :
1. زخم های باکتریایی دهان
عفونت‌های باکتریایی معمولا بر اثر سرایت از فردی به فرد دیگر و یا بر اثر تماس با محیط یا مواد آلوده و یا بر اثر ایمنی پایین بدن رخ دهند و موجب زخم دهانی همراه با علائم سیستمیک دیگر (تب و ضایعات پوستی و …) شوند. به عنوان مثال :
- زرد زخم (Impetigo)
- باد سرخ (Erysipelas)
- فارنژیت و تونسیلیت استرپتوککی
- مخملک (scarlet fever)
- سنگ لوزه
- دیفتری
- سیفیلیس
- سوزاک
- سل
- جذام
- نوما
- اکتینومیکوز
- بیماری خراش گربه
- سینوزیت
2. زخم های ویروسی دهان
ویروس‌ها نیز عامل شایعی در بروز زخم‌های دهانی هستند. برخی از زیرمجموعه‌های این دسته شامل موارد زیر است :
- تبخال
- بیماری دست و پا و دهان
- ایدز (علامت های دهان ایدز)
- هرپانژین
- آبله مرغان
- زونا
تبخال
که ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) است که معمولا بر روی لبه‌های لب ظاهر شده و با سوزش و درد همراه است. اما نوع اولیه آن در داخل دهان و شبیه به زخم های آفتی بروز می‌کند.
برای مطالعه بیشتر در مورد ” تبخال دهان “ میتوانید مقاله ” تبخال دهان در بزرگسالان و کودکان | دلایل ، علائم و درمان ” را مطالعه کنید.
بیماری دست و پا و دهان
عمدتا در کودکان رخ می‌دهد و ناشی از عفونت با ویروس‌های کوکساکی است. این ویروس باعث ایجاد زخم‌ها و بثورات کوچک و دردناک در دهان و همچنین در دست و پا می‌شود.
ایدز (علامت‌های دهانی ایدز)
در بیماران مبتلا به HIV، به علت ضعف سیستم ایمنی موجب بروز عفونت‌های گسترده دهانی و زخم‌های غیرمعمول و مقاوم در نواحی دهان می شود، که به عنوان یکی از علائم بالینی این بیماری در مراحل آخر نشانه های ایدز محسوب می‌شود.
هرپانژین
یک عفونت ویروسی رایج به خصوص در کودکان است، که معمولاً توسط ویروس‌های کوکساکی ایجاد می‌شود؛ منجر به زخم‌های حاد و سریع‌الانتشار در نواحی دهان می‌گردد و می‌تواند زخم‌های دهانی مشابه زخم های بیماری هرپس اولیه همراه با تب و ناراحتی عمومی ایجاد کند.
آبله مرغان
ویروسی است که بیشتر در کودکان دیده می‌شود و ناشی از ویروس واریلا-زوستر است. می‌تواند باعث ایجاد زخم‌های کوچک و خارش‌دار در پوست و زخم های ته سنجاقی در داخل دهان شود.
زونا
واکنش مجدد ویروس واریلا-زوستر (که پس از عفونت آبله مرغون ماندگار می‌شود) در افراد مسن یا مبتلا به اختلالات ایمنی، که موجب ایجاد زخم‌های دردناک و همراه با بثورات در نواحی دهان می‌شود و ممکن است موجب ایجاد زخم‌های دردناک در ناحیه دهان شود.
3. عفونت قارچی دهان
کاندیدیازیس دهانی شایع‌ترین عفونت قارچی در ناحیه دهان محسوب می‌شود و سایر عفونت‌های قارچی دهانی به‌طور نادر بروز می‌کنند.
کاندیدازیس دهانی (برفک دهان)
برفک دهان معمولا ناشی از عفونت قارچی است که به نام کاندیدیاز دهانی (Oral Candidiasis) شناخته می‌شود. این عفونت با تشکیل پلاک‌های سفید یا برفک که به راحتی قابل جابجایی نیستند، مشخص می‌شود و در صورت کنده شدن پلاک های سفید زخم خون چکانی در مخاط بجا می ماند.
زخم های دهان ناشی از بیماری های خودایمنی و بیماری های آلرژیک
این نوع زخم‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که سیستم ایمنی بدن به طور غیرطبیعی به عواملی مانند مواد غذایی، داروها یا مواد شیمیایی و یا حتی به سلول‌های خودی واکنش نشان می‌دهد. در بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و بیماری بهجت، سیستم دفاعی بدن به بافت‌های سالم حمله می‌کند و موجب ایجاد زخم‌های تکراری در نواحی دهان می‌شود.
بیماری های شایعی که باعث زخم خودایمنی دهان می‌شوند :
- پمفیگوس ولگاریس (Pemphigus Vulgaris)
- زخم آفتی (Aphthous Ulcers)
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus)
- لیکن پلان دهان (Oral Lichen Planus)
- سندرم شوگرن (Sjögren’s Syndrome)
- پمفیگوئید خوشخیم مخاطی (Mucous Membrane Pemphigoid)
- سندرم بهجت (Behçet’s Syndrome)
همچنین بیماری های شایعی که باعث زخم آلژیک دهان می‌شوند :
- سندرم آلرژی دهانی (Oral Allergy Syndrome)
- استوماتیت تماسی آلرژیک
- واکنش‌های دهانی ناشی از آلرژی دارویی
- اریتم مولتی فورم (Erythema Multiforme)
برای مطالعه بیشتر در مورد این نوع زخم ها میتوانید مقاله ” زخم های دهان ناشی از بیماری های خودایمنی و بیماری های آلرژیک “ را مطالعه کنید.
زخم‌های ضربه‌ای یا تروماتیک دهان
زخم‌های ضربه‌ای ناشی از آسیب‌های فیزیکی به بافت مخاطی دهان است. این آسیب‌ها میتوانند به علت گاز گرفتن تصادفی زبان یا گونه، سوختگی مخاط دهان به دلیل غذای داغ ، برخورد با ابزارهای دندانپزشکی، استفاده از دندان مصنوعی باشد. معمولا زخم‌های ضربه‌ایی به سرعت بهبود می‌یابند مگر در مواردی که آسیب شدیدتر یا مکرر باشد.
بیشتر بدانید : ضربه به دندان : اقدامات فوری و نکات مهم
ضایعات ناشی از مصرف مواد محرک
مصرف مداوم الکل یا تنباکو و قرارگیری در معرض مواد شیمیایی تهاجمی می‌تواند عامل ایجاد تغییرات سلولی و زخم‌های مزمن در بافت‌های دهانی باشد.
ضایعات ناشی از ارتودنسی
به علت ساییدگی بریس ها و سیم های ارتودنسی به بافت نرم دهان، لب و زبان ، ممکن است شما دچار آفت دهان یا زخم های دردناک کوچک و سفید رنگ شوید. همچنین عواملی مثل خشکی دهان، استرس ، حساسیت غذایی و آسیب به دندان احتمال ابتلا به زخم یا آفت دهان در زمان ارتودنسی را افزایش می دهد.
زخم‌های سرطانی یا پیش‌سرطانی (سرطان دهان)
این نوع زخم‌ها در اثر تغییرات غیرطبیعی سلولها در بافت‌های دهانی ایجاد می‌شوند. همچنین زخم‌های پیش‌سرطانی ممکن است به زخم‌های سرطانی تبدیل شوند. عواملی مثل مصرف تنباکو، الکل، بیماری‌های ویروسی مانند HPV و عوامل ژنتیکی، می توانند باعث ایجاد زخم های سرطانی شوند. تشخیص به موقع از طریق معاینات دقیق و بیوپسی ضروری است.
برای مطالعه بیشتر در مورد ” سرطان دهان “ میتوانید مقاله ” 10 نشانه خطرناک سرطان دهان “ را مطالعه کنید.
زخم‌های ناشی از شیمی‌درمانی ، پرتودرمانی یا مصرف دارو
اثرات جانبی درمان های مخصوص بیماران سرطانی(درمان با شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی) می‌تواند موجب آسیب به سلول‌های سالم دهان شود و زخم‌های متعدد و همراه با درد و سوزش ایجاد کند. همچنین، برخی داروها ممکن است به‌عنوان عارضه جانبی باعث التهاب و زخم‌های دهانی شوند.
نواحی پیدایش زخم های دهان
زخم های دهان میتوانند زیر و روی زبان (به ویژه کناره ها و نوک آن) ، کف دهان (ناحیه زیر زبان) ، سقف دهان (ناحیه سخت یا نرم کام) ، مخاط گونه (سطوح داخلی لپ ها) و مخاط حلق (پشت گلو) از مناطق شایع بروز این زخم ها هستند. علاوه بر این ، زخم ها ممکن است روی لثه ها (بهخصوص اطراف دندان ها)، لب ها (قسمت داخلی یا بیرونی) و گوشه های لب نیز ظاهر شوند.
بیشتر بدانید 1 : زخم گوشه لب در کودکان و بزرگسالان + ارتباط با سرطان
بیشتر بدانید 2 : زخم سقف دهان : علت ها و درمان های خانگی و پزشکی
انواع زخم دهان در نوزادان و علت آن
زخم دهان در نوزادان می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد که برخی از آن‌ها مربوط به مراحل رشد طبیعی و برخی دیگر به عفونت‌ها یا عوامل خارجی برمی‌گردد. مثل :
عفونت قارچی
نوزادان به دلیل سیستم ایمنی نسبتاً نارس ممکن است به عفونت قارچی مبتلا شوند. این عفونت باعث ایجاد لکه‌ها و پوشش‌های سفید رنگ بر روی زبان، داخل گونه‌ها و لثه می‌شود و معمولاً این عفونت به شکل زخم دیده نمی‌شود، اما پس از تمیز کردن، ناحیه تحت تاثیر می‌تواند دچار التهاب و حساسیت شود.
عفونت ویروسی
در برخی موارد، نوزادان ممکن است به دلیل عفونت اولیه ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) دچار هرپاتیت دهانی یا تبخال دهانی شوند. این وضعیت معمولاً با بروز زخم‌های کوچک و متعدد در داخل دهان و اطراف لب همراه بوده و می‌تواند باعث درد، تب و ناراحتی شود.
ضربه‌های تروماتیک مرتبط با رشد اولین دندان
در دوران رشد اولین دندان‌ها، نوزادان ممکن است به دلیل تحریک مداوم لثه‌ها، زخم‌های کوچک یا التهابات در ناحیه رشد دندان مشاهده کنند. این نوع زخم‌ها معمولا ناشی از فشار و کشش محل زدن دندان به لثه است و معمولاً خودبه‌خودی بهبود می‌یابد.
در بعضی موارد، عدم رعایت بهداشت دهان می‌تواند به ایجاد زخم‌های کوچک یا التهابات موضعی منجر شود.
علل نادر
اگرچه کمتر رایج است، برخی نوزادان ممکن است با زخم‌هایی ناشی از اختلالات سیستم ایمنی یا واکنش‌های آلرژیک مواجه شوند، ولی این موارد در گروه سنی نوزادی به ندرت دیده می‌شود.
روش های درمانی زخم دهان
برای درمان زخم های دهان، ابتدا باید علت اصلی ایجاد آن را تشخیص داده و بیماری مرتبط با آن را شناسایی کرد. سپس با درمان اختصاصی آن بیماری، بهبودی حاصل خواهد شد.
رایجترین داروهایی شیمیایی که باعث ایجاد زخم دهان می شود چیست ؟
در زمینه شیمی‌درمانی و داروهای شیمیایی مرتبط با درمان سرطان، برخی از داروهای شیمیایی به دلیل اثرات ضد تقسیم سلولی و آسیب به سلول‌های بافت مخاطی دهان، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد زخم دهان شناخته می‌شوند. مثل داروهای:
- Fluorouracil (5-FU)
- Methotrexate
- Cyclophosphamide
- Doxorubicin
- …
چه زمانی برای درمان زخم دهان به پزشک مراجعه کنیم ؟
اگر زخم ها بیش از 3 هفته بهبود نیابند. ایجاد زخم های جدید قبل از بهبود زخم های قدیمی ، بروز علائمی مانند تب و اسهال و مشاهده زخم های بزرگ با ظاهری غیرمعمول به پزشک مراجعه کنید.
مقالات مشابه
در صورت علاقه مندی به مطالعه بیشتر درباره ” زخم های دهان “ و موارد مرتبط میتوانید از مقالات معتبر زیر استفاده کنید :
سوالات متداول زخم های دهان
زخم دهانی نشانه چیست ؟
زخم های دهانی می توانند نشان دهنده طیف گسترده ای از بیماری ها باشند. بنابراین برای تشخیص دقیق علت اصلی این ضایعات، لازم است علائم همراه آن بررسی شده و با مراجعه به پزشک متخصص عوامل زمینه ای شناسایی و درمان شوند.
برای زخم دهان به چه دکتری مراجعه کنیم ؟
باید به دندانپزشک متخصص بیماری های دهان مراجعه کنید.
برای زخم دهان چی خوبه که بخوریم ؟
به طور کلی، با انتخاب مواد غذایی ملایم و نرم که باعث تأمین مواد مغذی برای بهبود زخم‌ها می شود همچنین می تواند ازعوارض تحریک‌کننده دیگر مواد جلوگیری کند و در روند بهبودی زخم‌های دهان بسیار مؤثر باشد.مثل استفاده از ماست، سوپ‌های رقیق، پوره‌های میوه و سبزیجات، عسل، آلوئه‌ورا و روغن نارگیل، به همراه تامین ویتامین‌های مورد نیاز بدن، چه به صورت طبیعی چه توسط مکمل های غذایی، می‌تواند به تسریع بهبود زخم‌های دهان کمک نماید.
زخم دهان نوزاد نشانه چیست ؟
عوامل مختلفی باعث ایجاد زخم در دهان نوزاد می‌شوند ؛ از جمله آن‌ها عفونت قارچی یا ویروسی، آسیب لثه‌ها هنگام رویش اولین دندان‌ها، ضایعات ناشی از آلودگی‌های محیطی و در موارد نادر اختلالات سیستم ایمنی یا واکنش‌های آلرژیک می‌باشند.
زخم دهان ناشی از کمبود کدام ویتامین است ؟
تحقیقات همچنان فعال است تا اثرات دقیق‌تر شناسایی شوند، کودکان آسیب‌پذیرتر مشخص شوند و روش‌های ایمن‌تر توسعه یابند. یافته‌های جدید به طور مداوم منتشر می‌شوند.
آیا زخم دهان مسری است ؟
مسری بودن زخم دهان بسته به علت و نوع زخم متفاوت است. به طور مثال زخم آفتی غیرویروسی است و مسری نیست. ولی برخی زخم های ناشی از عفونت های ویروس مثل تبخال مسری است و از طریق تماس مستقیم با محل زخم یا ترشحات دهانی قابل انتقال است. بهتر است در صورت بروز زخم دهان برای شناسایی علت آن به دندانپزشک مراجعه کنید تا علت دقیق و مسری بودن یا نبودن آن مشخص شود.
