10 نشانه خطرناک سرطان دهان
سرطان دهان چیست؟ علت ها ، علائم و روش های تشخیص و درمان آن
سرطان دهان (Oral cancer) یکی از چندین نوع سرطانی است که در دسته سرطان های سر و گردن قرار می گیرد. این سرطان به صورت توده یا زخمی در دهان ظاهر می شود که از بین نمی رود. سرطان دهان رشد سلول ها بدخیم در دهان یا زبان است. این سرطان در محوطه دهان (نواحی زبان ، کف دهان ، لب ها ، لثه ها ، سخت کام و نرم کام) ایجاد می شود. ممکن است به دلیل پیدایش سرطان در مکان های گفته شده ، نام های دیگری مثل سرطان لثه ، سرطان گلو ، سرطان زبان ، سرطان سقف دهان و یا سرطان کف دهان را نیز ببینید که درست ترین اسم همین سرطان دهان است. شایعترین نواحی بروز این سرطان در زبان ، کف دهان و سقف دهان است .
این سرطان در بزرگسالان بالای 40 سال شایع است ولی با افزایش استفاده از تنباکو جویدنی در بین جوانان ، شیوع این بیماری افزایش یافته است. این سرطان در صورت تشخیص به موقع و درمان درست قابل درمان خواهد بود در غیر این صورت می تواند کشنده باشد.
انواع سرطان دهان
سرطان دهان شامل انواع مختلفی است که بسته به نوع سلول‌های درگیر سرطان و محل بروز سرطان متفاوت است. در ادامه به شرح کوتاهی از هر یک می پردازیم :
1. سرطان سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma)
شایعترین نوع سرطان دهان است. حدود ۹۰٪ از سرطان‌های دهان از این نوع هستند. سلول‌های سنگفرشی در سطح داخلی دهان، زبان، لثه، سقف و کف دهان وجود دارند و این نوع سرطان معمولاً از این سلول‌ها آغاز می‌شود. رشد سریع دارد و ممکن است به سایر بخش‌های بدن گسترش پیدا کند. در ابتدا ممکن است به‌صورت لکه‌های سفید (لکوپلاکیا) یا قرمز (اریترولوپلاکیا) ظاهر شود. معمولاً روی زبان، لثه، گونه‌های داخلی و سقف یا کف دهان دیده می‌شود.
2. سرطان غدد بزاقی (Salivary Gland Carcinoma)
غدد بزاقی مسئول تولید بزاق هستند و در قسمت‌های مختلف دهان و گلو قرار دارند. در موارد نادر، این غدد ممکن است دچار سرطان شوند. این نوع سرطان معمولاً در نزدیکی فک بالا (سقف دهان)، زیر زبان یا داخل گونه ایجاد می‌شود. رشد کندتری نسبت به سرطان سلول سنگفرشی دارد. ممکن است باعث ایجاد توده‌های بدون درد در اطراف دهان و فک شود.
3. سرطان ملانوم دهانی (Oral Melanoma)
یک نوع نادر اما خطرناک از سرطان دهان که از سلول‌های تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) در داخل دهان آغاز می‌شود. معمولاً به‌صورت لکه‌های تیره یا سیاه‌رنگ روی لثه، سقف دهان یا زبان ظاهر می‌شود. تمایل به رشد و گسترش سریع دارد. ممکن است در مراحل اولیه بدون درد باشد.
4. سارکوم دهان (Oral Sarcoma)
این نوع سرطان از بافت‌های همبند مانند استخوان، عضله یا رگ‌های خونی در دهان شروع می‌شود.
انواع سارکوم‌های دهانی :
- سارکوم کاپوسی (Kaposi’s Sarcoma) : نوعی سرطان مرتبط با عفونت ویروس HIV که باعث ایجاد ضایعات بنفش یا قرمز در دهان و گلو می‌شود.
- استئوسارکوم (Osteosarcoma) : نوعی سرطان استخوان که ممکن است در استخوان‌های فک ایجاد شود و باعث درد و تورم شود.
5. سرطان لنفوم دهانی (Oral Lymphoma)
لنفوم نوعی سرطان سیستم لنفاوی است که می‌تواند در لوزه‌ها، زبان یا سایر بخش‌های دهان و گلو ایجاد شود.معمولاً به‌صورت تورم بدون درد در لوزه‌ها یا گلو دیده می‌شود.ممکن است باعث مشکل در بلع، گلودرد مزمن یا تغییر صدا شود.
علائم سرطان دهان
رایج ترین نشانه های سرطان دهان ( چه در زبان ، چه در سقف دهان ، در کف دهان ، در حنجره ، در لثه و در گلو ) برای مردان و زنان به شرح زیر است :
- زخم در حفره دهانی که در طول زمان بهبود پیدا نمی کند.
- ایجاد تورم در فک یا گردن
- احساس درد یا ناراحتی در دهان یا گلو
- مشکل در بلع و جویدن
- ایجاد یک توده در دهان یا لب
- تغییرات در صدا در هنگام صحبت کردن و گلودرد مزمن
- بی حسی در بخش هایی از دهان یا صورت
- وجود لکه های مخملی سفید ، قرمز یا خالدار در دهان
- لق شدن دندان ها
- کاهش وزن چشمگیر
در صورت مشاهده هریک از علائم بالا توصیه می شود حتما به دندانپزشک و یا دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
علت های سرطان دهان
علت های زیادی وجود دارد که می تواند منجر به سرطان دهان شود و بیشتر این علت ها مربوط به سبک زندگی و عوامل محیطی است.
- مصرف تنباکو : جویدن یا استنشاق تنباکو باعث می شود فرد 50 برابر بیشتر در معرض سرطان دهان قرار بگیرد.
- مصرف سیگار
- مصرف بیش از حد الکل : مصرف بیش از حد الکل به ویژه ترکیب آن با تنباکو، خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهد. الکل می تواند به غشای مخاطی دهان آسیب بزند و فضا را برای رشد سلول های سرطانی فراهم کند.
- عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی ( HPV ) : برخی از انواع HPV می تواند باعث ایجاد سرطان دهان و گلو شوند. این ویروس معمولا از طریق تماس جنسی منتقل می شود و می تواند به دهان و گلو هم آسیب برساند.
- نور خورشید : بیش از حد زیر نور خورشید قرار گرفتن در سنین بالا هم می تواند باعث بروز سرطان دهان در ناحیه لب ها شود.
- تغذیه نامناسب : کمبود ویتامین ها و مواد مغذی ، به خصوص ویتامین A , C ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد که با مصرف میوه ها وسبزیجات می توان از بروز آن جلوگیری کرد.
- ارث و ژنتیک : افرادی که سابقه سرطان دهان یا انواع سرطان ها در خانواده های آن ها وجود دارد بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
- ضعف سیستم ایمنی : افرادی که دارای بیماری ایدز و یا در حال مصرف دارو های سرکوب کننده ایمنی ( مثل دارو های پس از پیوند عضو) هستند ، ایمنی ضعیف تری دارند و ممکن است بیشتر از دیگران در معرض سرطان دهان قرار بگیرند.
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی : مثل فرمالدهید و آزبست.
بسیاری از عوامل بالا قابل پیشگیری هستند. با ترک مصرف دخانیات و الکل و استفاده از رژ یا کرم های محافظت کننده از لب ها و اهمیت به تغذیه می توان از ابتلا به سرطان دهان جلوگیری کرد.
روش های تشخیص سرطان دهان
تشخیص سرطان دهان از طریق معاینات بالینی ، تصویر برداری ها و ازمایش های مختلف انجام می شود. که شامل معاینه فیزیکی توسط دندانپزشک و یا پزشک متخصص است که کف و سقف دهان و گلو را بررسی می کنند و هرگونه تغییرات غیرعادی را بررسی می کنند.
- بیوپسی : اگر پزشک مشکوک به وجود سرطان باشد برای تایید تشخیص معمولا از بافت ناحیه مشکوک نمونه برداری ( بیوپسی) می کنند. این نمونه از طریق میکروسکوپ بررسی می شود تا وجود سلول های سرطانی بررسی شود.
- آزمایش خون : همچنین ممکن است آزمایش خون نیز گرفته شود برای ارزیابی وضعیت کلی سلامت و عملکرد اندام های مختلف شما
- تصویر برداری :
- رادیوگرافی : در ادامه از طریق رادیوگرافی (X-ray) وضعیت دندان ها و فک و استخوان های دهان بررسی شود.
- CT Scan : همچنین می توان از طریق سی تی اسکن میزان گسترش سرطان به دیگر نواحی را بررسی نمود
- MRI : از طریق MRI بافت های نرم دهان و گلو را برای بررسی میزان گسترش سرطان استفاده نمود.
- PET Scan : بررسی در جهت شناسایی گسترش سرطان در نواحی دور از دهان.
- اندوسکوپی : مشاهده قسمت های داخلی گلو ، حنجره یا سایر نواحی قابل دسترسی در دهان و گلو
- آزمایش های HPV : اگر پزشک شما مشکوک به سرطان دهان مرتبط با ویروس HPV باشد از شما می خواهد آزمایش هایی برای تشخیص این ویروس انجام دهید.
درصورتی که مشکوک به سرطان دهان هستید بهترین راه مراجعه به دندانپزشک یا پزشک متخصص است تا پیگیری ها و آزمایشات لازم انجام شود و سریعا تشخیص داده شود. هرچه سرطان زودتر شناسایی شود درمان ها موثرتر خواهند بود.
روش های درمانی سرطان دهان
براساس نظر پزشک و تشخیص او و عواملی مثل : محل دقیق سرطان ، نوع سرطان ، مرحله سرطان و وضعیت کلی بیماری از روش های درمانی زیر استفاده می شود :
جراحی (Surgery) :
روش اصلی درمان در مراحل اولیه سرطان دهان. مزیت این نوع درمان حذف کامل سلول های سرطانی است ولی ممکن است باعث ایجاد مشکلات گفتاری ، بلع و یا تغییرات ظاهری شود.
انواع جراحی :- برداشتن تومور : حذف بافت سرطانی از دهان، لثه، زبان، سقف یا کف دهان
- جراحی گره‌های لنفاوی گردن (Neck Dissection) : اگر سرطان گسترش یافته باشد، غدد لنفاوی آلوده برداشته می‌شوند.
- جراحی بازسازی (Reconstructive Surgery) : در موارد پیشرفته، برای بازسازی بافت‌های برداشته شده از پیوند استخوان، پوست یا عضله استفاده می‌شود.
پرتودرمانی (Radiotherapy) :
استفاده از اشعه‌های پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی که معمولاً همراه با جراحی یا شیمی‌درمانی استفاده می‌شود. این روش درمانی سلول های باقی مانده پس از جراحی را درمان می کند. ولی ممکن است باعث خشکی دهان، زخم های دهانی و تغییر در حس چشایی شود.
انواع پرتودرمانی :- پرتودرمانی خارجی (External Beam Radiation Therapy) – تاباندن اشعه از بیرون بدن
- پرتودرمانی داخلی (Brachytherapy) – کاشت مواد رادیواکتیو در نزدیکی تومور (مخصوص سرطان‌های زبان و دهان)
شیمی‌درمانی (Chemotherapy) :
استفاده از داروهای ضدسرطان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از رشد آن‌ها که معمولاً همراه با پرتودرمانی یا در سرطان‌های پیشرفته استفاده می‌شود. این دارو ها در درمان سرطان های گسترش یافته موثر اند ولی باعث تهوع ، ریزش مو و ضعف سیستم ایمنی می شوند.
درمان هدفمند (Targeted Therapy) :
داروهایی که مستقیماً سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند بدون آسیب به سلول‌های سالم و برای سرطان‌های پیشرفته یا عودکننده استفاده می‌شود و عوارض کمتری نسبت به شیمی درمانی دارند. ولی واکنش های پوستی ، خارش و تب ایجاد می کنند.
ایمونوتراپی (Immunotherapy) :
تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی، برای سرطان‌های مقاوم به شیمی‌درمانی یا در مراحل پیشرفته استفاده می‌شود. باعث ایجاد واکنش های خود ایمنی ( التهاب ریه ، پوست و روده ) می شود.
درمان‌های حمایتی (Palliative Care) :
برای بهبود کیفیت زندگی بیماران در مراحل پیشرفته سرطان که شامل کنترل درد، تغذیه، گفتاردرمانی و توان‌بخشی است.
تفاوت آفت دهان با سرطان دهان
آفت دهان و سرطان دهان دو مشکل جدا از هم هستند اما چون در دهان رخ می دهند گاها با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند.
در کنار مطالعه علائم گفته شده در این صفحه درباره سرطان دهان میتوانید مقاله « چرا آفت میزنیم؟ بررسی راه های درمان آفت های دهانی » را برای بررسی علائم آفت دهان مطالعه کنید.
مقالات مشابه
در صورت علاقه مندی به مطالعه بیشتر درباره ” سرطان دهان ” و موارد مرتبط میتوانید از مقالات معتبر زیر استفاده کنید :
سوالات متداول
سرطان دهان چیست ؟
به سلول های غیر طبیعی که به طور غیر قابل کنترل رشد کرده اند و باعث ایجاد توده ها یا زخم های مزمن شده اند و در کف دهان یا سقف دهان یا زبان یا لثه یا در بافت های دهان ایجاد می شود، سرطان دهان گویند.
آیا سرطان دهان قابل انتقال است ؟
خیر. سرطان دهان مسری نیست و قابلیت انتقال ندارد، اما در برخی موارد مثل ویروس پاپیلومای انسانی و ویروس EBV و عفونت های مزمن و التهابات دهانی قابل انتقال است.
برای تشخیص سرطان دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم ؟
دندان پزشک – متخصص گوش ، حلق و بینی – متخصص بیماری های دهان و فک و صورت – متخصص آنکولوژی
سرطان زبان کشنده است ؟
بله اما درصورت تشخیص زود هنگام ، قابل درمان است.
ضایعات پیش سرطانی دهان چیست ؟
این ضایعات تغییرات غیرطبیعی در بافت‌های دهان هستند که پتانسیل تبدیل شدن به سلول‌های سرطانی را دارند. در واقع این ضایعات هنوز سرطان محسوب نمی‌شوند ، اما در صورت عدم درمان ، خطر تبدیل شدن به سرطان دهان را دارند. معمولا این ضایعات به شکل لکه‌های مخملی سفید یا قرمز ظاهر می‌شوند.
